J.P. Sweelinck (1562-1621): Variaties op volksmelodieën

Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) is een van de belangrijkste klassieke componisten uit de Nederlandse muziekgeschiedenis.
Hij schreef, zeer gebruikelijk in die tijd, nogal wat variaties, onder andere op volksmelodieën zoals 'Malle Symen', 'Engelse Fortuijn', 'Unter der Linden grüne' en 'Ick voer al over Rhijn'. Deze zijn alleen in handschriften bewaard gebleven, bijvoorbeeld in het Fitzwilliam Virginal Book.

Onderscheid tussen 'volksmuziek' en 'kunstmuziek' maakte men in Sweelincks tijd overigens nog niet; die scheiding - en dus ook het daaraan gekoppelde waardeoordeel - ontstond pas aan het eind van de 18e eeuw! (zie noot)

'Onder de Linde groene', een destijds zeer populaire melodie, werd ook door andere componisten bewerkt (zoals Nicolas Vallet en Jacob van Eyck); ook (en eerder) komt de melodie voor in The English Dancing Master (1651) van Playford en (later) in de Hollandse boerenliedjes en contredansen (nr. 841). Door de volkse afkomst en verschillende bewerkingen hebben muzikanten van divers pluimage zich aan dit repertoire gewaagd. Vergelijk deze drie prachtige versies van 'Unter der Linden grüne'- 'Onder een Linde groen'- 'All in a garden green':

'All in a garden green' (Sweelinck) door Dapper's Delight uit Amsterdam (blokfluit en concertina):

'Onder de Linde groene' (Nicolas Vallet) door Valéry Sauvage op luit 'Onder een Linde groen' (Sweelinck) door Ernst Stolz op virginaal en orgel: ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ - Noot: Matthew Gelbart (2007) The Invention of ‘Folk Music’ and ‘Art Music’: Emerging Categories from Ossian to Wagner. Cambridge University Press. - J.P. Sweelincks variaties op wereldlijke liederen zijn deels te vinden in het handschrift Fitzwilliam Virginal Book (waarin overigens niet 'Onder een Linde groen' - In modern notenschrift overgezet staan ze in deel 1 van de Complete werken, hier en anders hier als pdf te vinden (de pdf is zo groot dat het lastig bladeren is, maar gelukkig staat er een inhoud achterin). - Wikipedia is een van de vele plekken waar een biografie van Sweelinck te vinden is. - De wereldomroep biedt een aardige oude radiouitzending over Sweelinck aan. - Ook bij de Concertzender kun je online heel wat van Sweelinck beluisteren.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~